Hodowla przemysłowa a etyka

Mięso towarzyszy nam od wieków, ale nigdy wcześniej nie spożywaliśmy go na taką skalę jak w obecnych czasach. Przeciętny Polak zjada 77,8 kg mięsa roczne – to około 4 razy więcej niż 100 lat temu. Dla porównania w latach 1929-1938 konsumpcja mięsa wahała się w granicach 18,4 -22,4 kg na osobę. Taka ilość spożywanego mięsa nie tylko wystarcza aby zaspokoić ludzkie potrzeby żywieniowe, ale jest rekomendowana przez specjalistów jako zdrowe optimum.

Dlaczego więc tak rzadko pytamy, co dzieje się zanim mięso trafi na nasz talerz?

Prawda choć nieprzyjemna wygląda tak: Większość mięsa w sklepach pochodzi od zwierząt hodowanych na fermach przemysłowych. Krowy, kurczaki i świnie żyją w warunkach które trudno uznać za przyzwoite: ciasne klatki, brak dostępu do światła dziennego, nuda, a do tego cierpienie fizyczne i psychiczne – wynikające z niemożności wykazywania naturalnych zachowań. W żadnym wypadku nie chodzi tu o jakąkolwiek ideologie czy radykalizm, ale o podstawową godność, którą powinniśmy zapewnić każdemu stworzeniu zdolnemu odczuwać ból.

Czy zmiana jest możliwa? Tak, ale kosztowna.

Problem etycznej hodowli zwierząt jest coraz częściej podnoszony w debacie publicznej a reformy mające na celu zmniejszenia cierpienia zwierząt są coraz częściej postulowane i (w pewnym stopniu wprowadzane). Problemem okazują się koszty.

Według raportu Zachodniego Ośrodka Badań Społecznych i Ekonomicznych (ZOBSiE) samo odejście od chowu klatkowego w naszym kraju może kosztować nawet 5,984 mld zł. Wynika to z ilości zwierząt, które trzymamy w chowie klatkowym w Polsce jest to między innymi ponad 39 milionów kur niosek, ok. 1,5 miliona cieląt, ok. 490 tys. macior, oraz ok. 1,7 miliona królików.

Kto za to zapłaci?

Z pozoru takie zmiany nie będą miały większego efektu na konsumencie. Jak podaje CIWF polska (Compassion in animal farming polska) cena jaj z chowu ściółkowego jest o około 20% droższa niż w przypadku systemu klatkowego, a w przypadku chowu na wolnym wybiegu różnica wynosi około 30%. W praktyce oznacza to, że przy koszcie 4–5 zł za opakowanie jaj „klatkowych” opłata za jaja „wybiegowe” może wzrosnąć do około 7 zł.

Być może nie wydaje się to drastyczne, ale to złudne wrażenie. Transformacja całego systemu hodowli to nie tylko koszt kilku złotych po stronie konsumenta, lecz tysięcy po stronie producentów i przetwórców

Koszt piersi kurczaka z ekologicznej hodowli potrafi być nawet cztery razy wyższy niż produktu konwencjonalnego, a w przypadku świń aktualne marże rolników są tak niskie (zysk na statystycznym tuczniku wynosi około 60 zł), że nie pozwalają na inwestycje w bardziej humanitarne systemy chowu.

Po krótkiej analizie rynku mięsnego nasuwa się wniosek, że nie jesteśmy w stanie zapewnić zwierzętom dobrych warunków bez dramatycznych podwyżek cen mięsa, hodowców może być nie stać na wprowadzenie innowacji a sytuacji rolników nie poprawia konkurencyjność mięsa z np. Ukrainy czy Brazylii.

Poprawa warunków bytowania zwierząt nie może więc opierać się tylko na wprowadzaniu zakazów, nakazów i norm, na których spełnienie nie ma pieniędzy, lecz na realnym wsparciu dla rolników, podnoszeniu świadomości społeczeństwa na temat niemoralnych praktyk mających miejsce w hodowlach przemysłowych i zmienianiu nawyków konsumpcyjnych.

Czy chrześcijanin, może milczeć?

Wiele osób z konserwatywnego środowiska odrzuca temat etycznej hodowli zwierząt jako nierealny problem lansowany tylko i wyłącznie przez lewicujących aktywistów, tymczasem prawda jest zgoła inna. Kościół katolicki głosi, że człowiek nie jest właścicielem świata, ale jego opiekunem, że w istocie świat nie został mu dany a raczej przekazany w dzierżawę. Jan Paweł II pisał tak:

„Panowanie, przekazane przez Stwórcę człowiekowi nie oznacza władzy absolutnej, nie może też być mowy o wolności 'używania’ lub dowolnego dysponowania rzeczami”.

Jan Paweł II encyklika „Sollicitudo rei socialis” 1987

Zmarły niedawno Papież Franciszek pisał w swojej encyklice Laudato si’

„Nie jesteśmy Bogiem. Ziemia istniała wcześniej niż my i została nam dana. […] Ważne jest odczytywanie tekstów biblijnych w ich kontekście, we właściwej hermeneutyce, i przypominanie, że zachęcają nas one do „uprawiania i doglądania” ogrodu świata (por. Rdz 2, 15). Podczas gdy „uprawianie” oznacza oranie i kultywowanie, to „doglądanie” oznacza chronienie, strzeżenie, zachowanie, bronienie, czuwanie.”

Franciszek (papież) encyklika „Laudato” si’ 2015

Te słowa trudno odczytać inaczej niż jako apel o odpowiedzialność. Pokazują one, że w kościele kwestia cierpienia zwierzą nie jest problemem marginalnym, lecz ściśle związanym w naszą misją na ziemi jako opiekuna stworzenia.

Dlaczego to wszystko ma znaczenie?

Tak naprawdę ten artykuł nie dotyczy tylko zwierząt – dotyczy także nas. To, jak traktujemy inne, zdolne do odczuwania bólu istoty, jest poniekąd miarą naszego człowieczeństwa. Stosunek do innych, słabszych, zależnych od nas istot skłania do rozważań, czy naprawdę traktujemy życie jako wartość samą w sobie. Niestety, jeżeli chcemy żyć zgodnie z naszym kompasem moralnym, nasza reakcja nie może ograniczać się do współczucia. Ostatecznie to codzienne wybory – co kupujesz, co jesz, co popierasz – kształtują rzeczywistość wokół nas. Zmiany nie dzieją się same z siebie, a już na pewno nie z inicjatywy korporacji czy rządów. To jednostka musi zmusić władzę do działania.